Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 2023 yılında uygulanacak taban fiyatın ölçüsünü bugün açıkladı.
Net minimum fiyat 8 bin 506 TL’ye, brüt taban fiyat 10 bin 8 TL’ye yükseltildi. Net minimum fiyat, bugünkü kura nazaran 455 dolara yükseldi. Net minimum fiyatta artırım oranı ise yüzde 54,66 oldu. Asgari fiyatın patrona toplam maliyeti 11 bin 759 TL’ye yükseldi.
Türk-İş’in 9 bin TL’lik beklentisi karşılanmadığı için sendika, minimum fiyatın açıklandığı basın toplantısına katılmadı. Sendika, 2023 yılı için belirlenen minimum fiyatın çalışanların aileleriyle birlikte geçim kurallarını karşılamadığını belirtirken “Kamuoyunun beklentisi de giderilmemiştir” dedi.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) ise bu yıl da taban geçim fiyatını açıklamazken, 8 bin 506 TL’lik taban fiyat, Türk-İş tarafından açıklanan kasım ayı için açıklanan 7 bin 787 TL’lik açlık sonunu 719 TL geçmiş oldu. Kasım ayı açlık sonu 2022 minimum fiyatının 2 bin 286 TL üzerinde bulunuyordu.
MİLYONLARCA PERSONEL TABAN ÜCRETLİ
2023 taban fiyatının milyonlarca emekçiyi nasıl etkileyeceği merak ediliyor. Türkiye’de Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanı’nın açıkladığı bilgiye nazaran kayıtlı personellerin yüzde 37’si minimum fiyatla çalışıyor. DİSK Araştırma Merkezi ise özel kesimde minimum fiyat civarında (yüzde 10 altında yahut üstünde) çalışanların oranının yüzde 64,7 olduğunu belirtti.
Asgari fiyatla geçinen milyonlarca personel ise yılın büyük kısmında açlık hududunun altında yaşıyor. Geçtiğimiz yıl sert yükselen besin fiyatları ve enflasyondaki artış suratı nedeniyle şubat ayında açlık hududu minimum fiyatı geride bırakmıştı. Temmuz ayında yapılan orta artırımla minimum fiyat 5 bin 500 TL olmasına karşın o periyot 6 bin 856 TL olan açlık sonunun altında kalmıştı.
Bu yılki enflasyon kestirimleri göz önüne alındığında da bir mühlet sonra taban fiyatın açlık hududunun altında kalacağı öngörülüyor.
MUTFAK ENFLASYONUNUN ALTINDA KALDI
Ayrıca minimum fiyattaki artış, farklı kurumların açıkladığı besin enflasyonunun da çok altında kaldı.
Geçtiğimiz yıl sonunda 4 bin 97 TL olan açlık sonu kasım itibariyle yıl sonuna nazaran yüzde 90 oranında artış göstermişti. Türk-İş’e nazaran kasımda yıllık besin enflasyonu yüzde 137,38 olarak gerçekleşti.
TÜİK’e nazaran kasımda besin enflasyonu yıllık yüzde 102,55 düzeyinde bulunurken İstanbul Ticaret Odası datalarına nazaran, İstanbul’da perakende fiyat hareketlerinin göstergesi olan İstanbul Ücretliler Geçinme İndeksi kasımda yıllık yüzde 105 olarak gerçekleşti.
Geçtiğimiz yılın başında 4 bin 253 TL olarak belirlenen minimum fiyatın, temmuz ayında 5 bin 500, 2023’de 8 bin 506 TL olmasıyla birlikte minimum fiyattaki yıllık artış yüzde 100 oldu. Böylelikle taban fiyattaki artış ölçüsü TÜİK’in 137,38’lik yıllık mutfak enflasyonu artış sonunun çok altında kaldı. Öte yandan İstanbul enflasyonu ve TÜİK’in besin enflasyonu da taban fiyat artışını sollamış oldu.
ASGARİ ÜCRETLİYİ BEKLEYEN AÇLIK SONU TEHLİKESİ
Milyonlarca emekçinin taban fiyat düzeyinde maaş aldığı düşünüldüğünde mevcut artırım nüfusun büyük bir kısmı için kritik ehemmiyet taşıyor. İktisatçı Dr. Cem Oyvat’ın farklı enflasyon varsayımları ile birlikte hazırladığı senaryolara nazaran minimum fiyatın bir kaç ay içinde açlık hududunun altında kalması bekleniyor.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın yıl sonu yüzde 20 enflasyon senaryosunda taban fiyatın haziran 2023’de açlık sonunun altına ineceği varsayım edilirken Merkez Bankası anketlerindeki iddialara nazaran ise taban fiyatın Mart 2023’de açlık sonunun altına inmesi öngörülüyor.
Grafik: Cem Oyvat
Oyvat’ın Sozcu.com.tr için yaptığı değerlendirmeye nazaran, minimum fiyat artırımı çalışanlar için yetersiz. “Asgari fiyat artırımının personellerin refahına natürel ki olumlu bir tesiri olacak, fakat bu olumlu tesirin fiyat artışıyla birlikte yavaş yavaş azaldığını göreceğiz” diyen Oyvat taban fiyatın bir mühlet sonra açlık sonunun kalabileceğini belirterek şunları söyledi:
“Eğer Türk-İş’in açlık hududu TCMB Piyasa İştirakçileri Anketi kullanılarak iddia edilen tüketici enflasyonuna paralel olarak artarsa, minimum fiyat haziranda açlık sonunun yüzde 8,4 altına inecek. Erdoğan’ın yüzde 20 enflasyon senaryosunu baz alırsak bile minimum fiyat açlık sonunun altına iniyor. Bu nedenle ben mevcut taban fiyat artırımını yetersiz buluyorum”
ASGARİ FİYAT ARTIRIMI ENFLASYONU ARTIRIR MI?
Oyvat, taban fiyatın enflasyonu artırıcı tesir yapıp yapmayacağı tartışmaları ile ilgili ise şu değerlendirmelerde bulundu.
“Öncelikle, manalı bir taban fiyat artırımı, enflasyona yapacağı tesirden bağımsız olarak gerekli. Zira taban ücretliler 2022’nin büyük kısmında açlık sonunun çok altında gelir elde ettiler ve ücretlilerin ömür şartları evvelki yıllara nazaran epeyce geriledi. Bütün bunlar olurken sermaye kesitinin gelirden aldığı hisse ise evvelki yıllarda görülmemiş bir oranda arttı. Bu durumun normalleşmemesi lazım”
Asgari fiyat artırımının enflasyona tesiri olacağını belirten Oyvat, “Zammın talep yoluyla yapacağı tesir hudutlu olsa bile, getireceği maliyet artışı fiyatlara yansıyacaktır. Fakat yüzde 54,7’lik artırımın enflasyon üzerindeki tesiri yüzde 54,7’nin çok daha altında olur” dedi.
‘ENFLASYONUN TEMEL NEDENİ FİYAT ARTIŞI DEĞİL’
“Öncelikle şu anki yüksek enflasyonun temel nedeninin çok fiyat artışı olmadığını, hatta fiyat ödemelerinin ulusal gelirdeki hissesinin düştüğünü unutmayalım” sözlerini kullanan Oyvat şu değerlendirmelerde bulundu:
“Evet, taban fiyat artırımı emek maliyetlerini arttırır. Lakin işletmelerin tek maliyeti emek değil, tek ödenen maaş da taban fiyat de değil. Hasebiyle yüzde 54,7’lik artırımın maliyetler üzerindeki tesiri bunun altında olacaktır.
Dahası gerçek fiyatlardaki artışın büyümenin altında kalmasının geçen yılki kâr marjlarını arttırdığını biliyoruz. Muhtemelen gelir dağılımındaki bozulmaya paralel olarak bu yıl da emsal bir durum kelam konusu. Bu durumu gerçek bölüm itimat endeksinin, tüketici inanç endeksine kıyasla fazla düşmemiş olmasından da anlayabiliriz.
Maliyet üzerindeki kâr marjlarının evvelki periyotlara nazaran yüksek olması da; işletmelere yeni minimum fiyat artışını fiyatlara daha hudutlu ölçüde yansıtma imkanı veriyor. Yani artırımın bir kısmının fiyatlara yansımayacağını, işletmelerin kârlarından yiyeceğini unutmayalım.”