Emeklilikte Yaşa Takılanlar yasası (EYT) kapsamında emekli olanların yaklaşık yüzde 80’i de çalışmayı tercih etti. Emekli olduktan sonra bir işyerinde, kamuda ya da kendi şirketinde çalışmaya devam edenlerin de bir dizi toplumsal hakkı bulunuyor.
Bir işyerinde SSK’lı, kendi ismine işyeri açarak Bağ-Kur’lu ve kamuda çalışmaya devam ederek yapılabiliyor. Bir işyerinde hizmet akdine dayalı olarak SSK’lı çalışanlar için emekli maaşından kesinti yapılmıyor, işyerinden aldıkları fiyat üzerinden Toplumsal Güvenlik Takviye Primi ödeniyor.
Bu primler toptan ödeme olarak iade edilmiyor, hizmet birleştirmesinde dikkate alınmıyor. Dayanak primi emeklilik sonrası kamuda çalışmaya devam eden memurun aylığından kesiliyor. Bu primlerin emekliliğe bir tesiri bulunmuyor.
Sabah’tan Hazal Ateş’in haberine nazaran, 15 yıl 3600 prim gününü doldurup yaşını bekleyenler kıdem tazminatını talep edebilir. Emekli olup çalışanın fiyatından her ne formda olursa olsun eksiltme yapılamadığı üzere fiyatta kesme cezası uygulanamaz. Birebir bedelde bir iş nedeniyle bayan ve erkeğe farklı fiyat verilemez.
Ücretin dörtte birinden fazla haczedilemez, nafaka borçları dışında fiyat diğerine devredilemez. Fiyatı vaktinde ödenmeyen çalışan faizini isteyebilir. Çalışanlara fiyat kesme cezası verilemez.
Emekli olup çalışmaya devam edenlere fiyat ödemesinden takviye primine kadar merak edilen kimi soruların karşılıkları şöyle:
1-EMEKLİ ÇALIŞANA DOLAR, SENET, BONO İLE ÖDEME YAPILABİLİR Mİ?
Mevcut çalışanlara olduğu üzere emekli çalışana da dolarla ödeme yapılamaz. İş Kanunu’na nazaran fiyat, prim, ikramiye Türk parası ile işyerinde, özel olarak açılan bir banka hesabına ödenir. Bu nitelikteki ödemeler yabancı para olarak kararlaştırılmış ise ödeme günündeki rayice nazaran Türk parası ile ödenir. Tekrar fiyat ödemeleri senet, kupon ya da öbür hallerde yapılamaz.
2-ÜCRET BORDROSU DÜZENLEYEN PATRONUN FİYAT HESAP PUSULASI DA DÜZENLEME YÜKÜMLÜLÜĞÜ VAR MIDIR?
İşveren işyerinde yahut bankaya yaptığı ödemelerde personele fiyat hesabını gösterir imzalı yahut işyerinin özel işaretini taşıyan bir pusula vermek zorunda.
3-ÜCRETLERİN ÖTEKİ ÇALIŞANLARDA OLDUĞU ÜZERE BANKA KANALIYLA YATIRILMASI YÜKÜMLÜLÜĞÜ VAR MI?
Evet, patron fiyatları banka kanalıyla ödeme yükümlülüğüne olağandır. En az 5 çalışanı olan patronların, çalıştırdıkları personele o ay içinde yapacakları her türlü ödemeyi bankalar aracılığıyla yapmakla yükümlü oldukları belirtiliyor.
4-MAAŞI YATIRILMAYAN ÇALIŞAN İŞ GÖRMEKTEN KAÇINABİLİR Mİ?
Yasaya nazaran ödenme gününden itibaren 20 gün içinde zorlayan bir neden dışında fiyatı ödenmeyen personelin iş görmekten kaçınabilir. Fiyatı vaktinde ödenmediği için iş görmekten kaçınan emekçinin bu nedenle, iş mukavelesi feshedilemez, personelin yerine yeni emekçi alınamaz ve yapılan işler diğerine yaptırılamaz. Ödenmeyen fiyatlara mevduata uygulanan en yüksek faiz uygulanıyor.
5-ÜCRETTE İNDİRİM YAPILABİLİR Mİ, HACİZ, TEMLİK UYGULAMASI MEVCUT ÇALIŞANDAN FARKLI MI?
Her türlü işte uygulanmakta olan çalışma müddetlerinin yasal olarak daha aşağı hudutlara indirilmesi yahut patrona düşen yasal bir yükümlülüğün yerine getirilmesi nedeniyle ya da İş Kanunu kararlarından rastgele birinin uygulanması sonucuna dayanılarak personel fiyatlarından her ne formda olursa olsun eksiltme yapılamaz. Çalışanın aylık fiyatlarının dörtte birinden fazlasının haczedilemeyeceği yahut diğerine evre ve temlik olunamayacağı (nafaka borçları hariç) belirtiliyor.
6-GENEL TATİL GÜNLERİNDE ÇALIŞILMASI DURUMUNDA FİYAT ÖDEMESİ NASIL YAPILIR, PATRON FİYAT KESME CEZASI VEREBİLİR Mİ?
İş Kanunu kapsamına giren işyerlerinde çalışan emekçilere, kanunlarda ulusal bayram ve genel tatil günü olarak kabul edilen günlerde çalışmazlarsa, bir iş karşılığı olmaksızın o günün fiyatları tam olarak, tatil yapmayarak çalışırlarsa ayrıyeten çalışılan her gün için bir günlük fiyatı ödenir. Patron toplu mukavele yahut iş kontratlarında gösterilmiş olan sebepler dışında personele fiyat kesme cezası uygulayamaz. Emekçi fiyatlarından ceza olarak yapılacak kesintilerin çalışana derhal sebepleriyle birlikte bildirilmesi mecburiliği bulunuyor.
7-EMEKLİLİK SONRASI BİREBİR İŞ YERİNDE DEVAM EDEN ÇALIŞANIN ÖNERİLEN YENİ KONUMU KABUL ETMEMESİ DURUMUNDA PATRONUN YAPTIRIM HAKKI DOĞAR MI?
Mevcut uygulamada patron sağladığı çalışma şartlarında temelli bir değişikliği lakin durumu personele yazılı olarak bildirmek suretiyle yapabiliyor. Bu hale uygun olarak yapılmayan ve personel tarafından altı işgünü içinde yazılı olarak kabul edilmeyen değişiklikler çalışanı bağlamıyor. EYT kapsamında emekli olup birebir işyerinde devam edenler de tıpkı ya da muadil konumlarda çalışmaya devam ediyor.
8-EMEKLİ OLUP ÇALIŞANLARDAN KESİLEN DAYANAK PRİMİNİN İADESİ KELAM KONUSU MU?
Emekli olup kendi ismine, hesabına ziraî faaliyette bulunanlar, kendi hesabına bağımsız çalışanlar ya da memur olup emeklilik sonrası kendi namına çalışanların aylıkları kesilmiyor. Bunlar hakkında takviye primi kararları uygulanmıyor. Dayanak primi ödenen mühletler sigortalılık mühletinden, primler prim ödeme gün sayısından sayılmıyor. Toptan olarak ödenmesi, iade edilmesi, hizmet birleştirmesinde dikkate alınması kelam konusu olmuyor.
9-KESİNTİ EMEKLİLİK SONRASI KAMUDA ÇALIŞMAYA DEVAM EDEN BÜTÜN MEMURLARI KAPSIYOR MU?
Cumhurbaşkanlığına seçilenler, Bakanlar Şurası üyeliğine atananlar, yasama organı üyeleri, yaş haddini aşmamış kaydıyla eğitim kurumlarında fiyatlı çalışanlar, vakıf üniversitelerinde vazife alanlar, askeri öğrenci eğitimlerine katılan emekli subay, astsubaylar aylıkları kesilmeden kamu yönetimlerinde misyon alabiliyor.
10-DESTEK PRİMİ ÖDENEN SSK’LILARA İŞ KAZASI DURUMUNDA YARDIM YAPILIR MI?
4A sigortalılarına iş kazası ve meslek hastalığı halinde (geçici iş göremezlik ödeneği, daima iş göremezlik geliri) yardım yapılıyor. Hastalık ve analık hallerinde kendilerine geçi iş göremezlik ödemesi yapılır, emzirme ödeneği ise aylık aldıklarından sebeple ödenir. Emekli olup çalışan engelli vatandaşlardan da takviye primi kesintisi yapılıyor.